به گزارش روابط عمومی نهاد کتابخانه های عمومی کشور و به نقل از خبرگزاری نسیم، مقام معظم رهبری دو هفته قبل با اشاره به حوادث اخیر کشور فرانسه و سایر کشورهای غربی طی نامه ای خطاب به جوانان غربی از آنها خواستند که درباره ارزش های اسلامی و قرآن اندیشه کنند و از آنها خواستند اسلام را از منابع اصلی آن و بدون واسطه از قرآن و زندگی پیامبر بزرگ اسلام (ص)  فراگرفته و به آن‌چه توسط رسانه‌ها به آنان القا می‌شود، اکتفا نکنند. همچنین ایشان در این نامه عنوان کردند که از آن‌جایی که آینده ملت و سرزمین در دستان جوانان است و حس حقیقت جویی در قلب‌های جوانان زنده‌تر است، این قشر مخاطب سخنان ایشان هستند.

درباره اهمیت و راهکارهای تحقق منویات رهبری در این نامه به سراغ علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور رفتیم؛ وی که سال ها مسئولیت در حوزه کتاب را دارد به نکته های خوبی در این نامه اشاره کرد.

«نسیم»: چگونه می توانیم پیام رهبری را به جوانان کشورهای غربی محقق کنیم؟

مختارپور: درباره اهمیت این نامه باید گفت که خود ایشان در ابتدای نامه درباره چرایی نوشتن نامه در این برهه زمانی توضیح داده اند و مهمترین نکته درباره نامه این است که به خود متن نامه توجه شود؛ البته در برخی رسانه ها تحلیل های خوبی نسبت به نامه اخیر رهبری صورت گرفته است، ولی در بعضی از تحلیل ها و تفسیرها  به متن نامه توجه کافی نشده است که این کمبود اینگونه تحلیل ها و تفسیرها به شمار می رود.

رهبری خودشان در این نامه نوشته اند که حوادثی که در فرانسه و کشورهای غربی در حال رخ دادن است به خصوص حوادث اخیر باعث شد که مستقیم با جوانان غربی صحبت کنم؛ چرا که احساس ایشان این است هدف اتفاقاتی که امروزه در غرب رخ می دهد، این است که یک سدی بین جوانان امروز غربی و واقعیت ایجاد شود که رهبری این مهم را به سدعاطفی تعبیر کرده اند. به عبارت دیگر مقام معظم رهبری در این نامه عنوان می کنند که دشمنان در حال ایجاد سد عاطفی هستند، تا جوانان به واقعیت دست پیدا نکنند؛ البته منظور از سد عاطفی این است که وقتی می خواهند بین افراد و واقعیت فاصله ایجاد کنند، ضد عاطفه را برای مخاطب به وجود آورده که باعث وحشت و رعب افراد می شود و دشمنان با ایجاد این سد می خواهند جوانان را از اسلام بترسانند و هدف دشمنان کسب سودجویی هایی در این میان است. 

حس حقیقت‌جویی در جوانان غربی بیشتر از سیاستمداران و زمامداران آنها است

طبیعتا وقتی فردی از موضوعی وحشت داشته باشد، به هیچ عنوان به سوی شناخت آن موضوع نخواهد رفت؛ از این رو هدف دشمنان عدم شناخت جوانان از اسلام است، البته رهبری در این نامه جوانان غربی را دعوت به شناخت اسلام کرده اند و حتی در نامه عنوان کرده اند که نمی گویم تفسیر بنده از اسلام را قبول کنید، بلکه خودتان به دنبال شناخت اسلام بروید. همچنین ایشان در این نامه خطاب به جوانان غربی می گویند احساس بنده این است که حس حقیقت جویی در شما جوانان بیشتر از سیاستمداران تان است؛ البته این دسته از افراد چون هدف هایی دارند اصلا حس حقیقت جویی ندارند، در حالی که شما جوانان این حس را دارید و از طرف دیگر آینده کشورهای غربی نیز در دستان شماست و نیروهای تاثیرگذار برای آینده کشورتان خواهید بود. نکته دیگر در این نامه این است که رهبری می گویند شما اعتماد صددرصد به مورخین و سیاستمداران خود نکنید؛ چرا که بسیاری از مطالبی که آنها طی 100 سال گذشته نوشته اند، مانند جنگ جهانی و اتفاقاتی که بر سر سیاه پوستان گذشته، امروزه باعث سرافکندگی آنها شده است، از این رو گمان نمی کنید کارهایی که امروز سیاستمداران شما انجام می دهند، باعث شرمساری شان در 50 یا 100 سال دیگر شود، در حالی که 50 سال دیگر شما جوانان زمامدار امور هستند؛ از این رو چرا الان کاری نکنید که 50 سال دیگر خجالت زده نشوید.

دعوت به شناخت، منطق، تحقیق، پرسش و کنجکاوی بیشترین کلماتی است که در نامه رهبری تکرار شده است

رهبری در این نامه به جوانان غربی می گویند که کاری کنیدکه 50 سال دیگر نگویید که اشتباه کرده ایم؛ با این حال باید بگویم که یکی از مهمترین ویژگی های متن نامه این است که برخلاف دعوت مکاتب، فرقه ها، جریان های فکری و نحله های مذهبی تحریف شده در دنیا که افراد را به تسلیم و تبعیت کورکورانه دعوت می کنند، بیشترین کلمه ای که در متن نامه رهبری تکرار شده، دعوت به شناخت، منطق، تحقیق، پرسش، کنجکاوی و حقیقت جویی است.

با توجه به کلمات به کار گرفته شده در نامه رهبری باید به این موضوع اشاره کرد که قطعا مکتبی تا به این اندازه مخاطب را به حقیقت دعوت می کند که به عقلانیت و درست بودن راه خود مطمئن است و هیچ ترسی از آشنا شدن جوانان با خود ندارد، اینکه رهبری در این نامه عنوان کرده اند که هر کس که می خواهد مستقیم درباره مکتب اسلام تحقیق کند، این ادعای بزرگی است که حاکی از اطمینان و یقین قلبی است، از سوی دیگر دعوت به پرسشگری مسئله مهمی است که در این نامه به آن توجه شده است.

مقام معظم رهبری به صورت مصداقی جرقه‌هایی را در ذهن جوانان غربی نسبت به اسلام ایجاد کردند

در متن نامه کلمات مطالعه، آشنا شدن و منطق زیاد به کار رفته شده است و رهبری خطاب به جوانان غربی عنوان می کنند که خودتان بروید و درباره اسلام مطالعه کنید؛ البته رهبری در این نامه گاهی به صورت مصداقی جرقه هایی را در ذهن جوان غربی ایجاد می کنند؛ چرا که رهبری در این نامه عنوان کردند اگر دین اسلام، پیامبر اسلام و پیام قرآن آن طوری که سیاستمداران شما نشان می دهند یک مکتب غیرعقلی، خشن، غیردموکراتیک و ظلم کننده به بشریت باشد، چطور این مکتب توانسته تمدن قرن 4 و 5 را در دنیا ایجاد کند، از سوی دیگر این تمدنی است که هنوز هم به افرادی چون خواجه نصیرالدین و ابن سینا که از دل این مکتب بیرون آمده اند، احترام گذاشته می شود و زمانی که ما امثال ابن سینا را داشتیم در غرب قرون وسطا بوده است، حال آیا ممکن است از درون یک مکتب خشن و غیرمنطقی و غیرعقلانی افرادی چون ابن سینا، حافظ، خواجه نصیرالدین طوسی، فارابی، کندی، رازی و ... متولد شد و مکتبی که در آن عقل و منطق نداشت، بزرگ ترین فلسفه های فکری را داشته باشد.

فلسفه ابن سینا، فلسفه مشاء، فلسفه عرفان و ... از مکتب اسلامی ایجاد شده است و قطعا بیان اینگونه مسائل ایجاد سوال کردن در ذهن جوان غربی است و احساس می کنم چون در این پیام بسیار هوشمندانه، عمیق و مبتنی بر یک منطق صحیح وحیانی و عقلانی و عاطفی روی نقاط حساس دست گذاشته شده است و رهبری سعی کردند جوانان غربی را تحریک به پرسشگری کنند؛ چرا که مقام معظم رهبری در این پیام به جوان غربی نگفتند که به دنبال چه هدفی باشد و تنها آنها را به پرسشگری دعوت کرده اند؛ از سوی دیگر تکان های بسیار شدیدی را به احساسات و عقل جوانان داده اند به گونه ای که در نامه عنوان می کنند امروزه می گویند مرزهای جغرافیایی به خاطر فضای مجازی گسسته شده است حال اگر مرزشکنی در همه عرصه ها رخ داده چرا میان شما و حقیقت سد ایجاد کرده اند؛ چطور در ذهن شما مرز ایجاد می کنند ولی می گویند در دنیا باید مرزهای جغرافیایی و اطلاعاتی از بین برود؛ در حالی که در ذهن جوان غربی  تصویری ایجاد کردند که اصلا بدون اینکه مواجه با حقیقت نسبت به اسلام، تعصب کورکورانه مخالف نسبت به این دین داشته و از اسلام می ترسند.

پیام رهبری دعوت به منطق، شناخت و مواجه با واقعیت است، از این رو پیام ماندگاری در تاریخ خواهد بود

تصور می کنم پیام رهبری دعوت به منطق، پرسشگری، کنجکاوی، شناخت، مواجه صریح و روشن با واقعیت است؛ از این رو باید بگوییم که این پیام بی نظیر است و هر چه هم کشورهای غربی سعی در سانسور و محدود کردن متن پیام نامه رهبری به جوانان غربی داشته باشند، ولی این پیام در تاریخ ماندگار خواهد بود و هر روزی که هر متفکری در هر سطحی از سن، سواد و تحصیلات با این پیام مواجه شود، از این پیام جز دعوت به حقیقت، جز صداقت، راستی، دعوت به پرسشگری و کنجکاوی چیزی نخواهد یافت.

«نسیم»: رهبری نیز در این نامه به ازبین رفتن مرزهای جغرافیایی اشاره کردند؛ به نظر شما چرا هنوز نتوانسته ایم اسلام را با توجه به این مسئله به درستی به غرب معرفی کنیم؟

مختارپو: ممکن است کسانی از این موضوع استفاده کنند و درباره کم کاری در این زمینه صحبت کنند؛ که این موضوع درستی است؛ اما به نظرم این پیام حداقل در این مسائل وارد نشده؛ چرا که امروزه در کتابخانه های اروپا و آمریکا کتاب های بسیار خوبی درباره پیامبر (ص) و اسلام وجود دارد و رهبری در این نامه به جوانان غربی توصیه می کنند که به این آثار مراجعه کرده و یا از طریق فضای مجازی به کتاب هایی در این زمینه دسترسی پیدا کنند.

معتقدم نامه مقام معظم رهبری به جوانان غربی خطاب به مسئولان کشور نیست؛ از این رو باید نهادهای مردمی، جوانان متعهد و مسلمانان سایر کشورها در این زمینه ورود پیدا کنند؛ البته در خصوص تحقق این 2 نامه دو اولویت وجود دارد که اولین اولویت رساندن متن پیام این نامه به جوانان غربی است؛ چرا که ممکن است جریان های استکباری پیام نامه رهبری را تحریف و سانسور کنند، دومین اولویت در خصوص نامه این است که اگر جوان غربی این نامه را خواند و عنوان کرد که می خواهد به منابع اسلامی دقیق درباره پیامبر و قرآن دسترسی پیدا کند، فهرستی از کتب خوب و دقیق در این زمینه را به زبان های مختلف در اختیار آنها بگذاریم و یا حتی اگر جوان غربی عنوان کرد که می خواهد به صورت آنلاین پاسخ درست، بی واسطه و مبتنی بر منابع دست اول سوالات خود را درباره اسلام و پیامبر (ص) دریافت کند، بتوانیم در این زمینه کاری انجام دهیم، البته این وظیفه دولتی نیست بلکه شبکه های اجتماعی متعهد، گروه های مردم نهاد و .... باید در این زمینه ورود کنند.

«نسیم»: در حوزه ادبیات به ویژه ادبیات داستانی چطور می توان منویات مقام معظم رهبری را محقق کرد؟

مختارپور: معتقدم این بحث جدای از نامه اخیر رهبر معظم انقلاب به جوانان غربی است و این نامه ارتباطی به انقلاب اسلامی و حوادث مرتبط با این حوزه ندارد؛ البته این بدان معنا نیست که موضوعات انقلاب اسلامی اهمیت ندارد، چرا که امروزه غرب و جریان استکباری هدف شان محدود کردن انقلاب اسلامی نیست؛ بلکه هدف شان سرچشمه انقلاب یعنی اسلام و پیامبر است و می خواهند اسلام، پیامبر (ص) و قرآن را مخدوش کنند. در حقیقت آن کشیش نادانی که قصد آتش زدن قرآن را داشت، می خواست با این اقدام ارزش و تقدس این کتاب را از بین ببرد، از این رو باید بگویم که امروز بحث دشمنان انقلاب اسلامی نیست.

منطق استکباری دشمنان به دنبال هدف قرار دادن سرچشمه انقلاب اسلامی است

البته نه اینکه غرب و استکبار جهانی مخالف انقلاب اسلامی نیست، چرا که آنها مخالف انقلاب مان هستند، ولی دشمنان متوجه شده اند که باید به جای هدف قرار دادن انقلاب اسلامی، سرچشمه انقلاب را که همان اسلام است، هدف قرار دهند؛ چرا که اگر بتوانند چهره منور و مقدس پیامبر را مخدوش کنند، دیگر انقلابی مبتنی بر تعالیم اسلام به وجود نخواهد آمد. در حالی که اگر تنها انقلاب اسلامی را هدف قرار دهند و تعالیم ناب اسلام در جهان باقی بماند در آینده انقلاب های دیگری مبنی بر این تعالیم شکل خواهد گرفت.

به همین دلیل باید بگوییم که دشمنان در منطق استکباری خود هدف را درست تشخیص داده اند. از این رو نمی خواهند جوانان غربی با اسلام، قرآن و پیامبر آشنا شده و اسلام را بشناسند و نامه اخیر رهبری نیز به این اصل پرداخته است.

مسئله دیگر بحث ترجمه آثار در حوزه انقلاب اسلامی است، اینکه در این حوزه کاری صورت نگرفته است، بحث کاملا درستی است؛ چرا که ما حتی در داخل کشور نیز کم کاری کرده ایم و امروزه چند رمان قوی در حوزه انقلاب اسلامی در کشور تالیف شده است؟ حتی درباره دفاع مقدس نیز رمان قوی ای نداریم و آثاری که در این زمینه منتشر شده، بیشتر کتاب های خاطرات بوده است، در حالی که کتاب های خاطره باید مبنای تالیف رمان در کشور قرار گیرد، این موضوعی است که رهبری نیز به آن اشاره و عنوان کردند که درباره انقلاب کبیر فرانسه، انقلاب روسیه و .... کتاب های زیادی در قالب رمان نوشته شده است.

نکته ای که باید درباره نوشتن آثار در قالب رمان یادآور شد این است که رمان تاثیرگذاری بیشتر روی مخاطب دارد. ولی ما در حوزه انقلاب اسلامی برای جوانان داخل کشور نیز کم کاری کرده ایم و به تبع آن اقدام مناسبی برای ترجمه آثار برای مخاطب خارج از کشور انجام نشده است. معتقدم باید جوانان اروپایی، کشورهای غربی و سایر کشورها را به عنوان اولویت تالیف و ترجمه کتاب در حوزه انقلاب اسلامی در نظر بگیریم.

کتاب‌های ایرانی نباید عینا به زبان‌های دیگر ترجمه شود

مسئله مهمی که در حوزه ترجمه آثار باید مدنظر قرار گیرد این است که نباید کتابی را که در ایران به چاپ رسیده، عینا به زبان دیگری ترجمه کنیم، چرا که برخی مطالب کتاب ها ناظر به مسائل آداب و رسوم و جزئیات زندگی داخل کشور است و در صورت ترجمه این مطالب امکان دارد که مخاطب خارج از کشور اصلا متوجه اصل مسئله نشود و این مسئله برای همه کتاب ها حتی کتاب های شهید مطهری که امام خمینی (ره) فرمودند بدون استثنا قابل تایید است نیز باید رعایت شود.

مقام معظم رهبری نیز در این زمینه توصیه هایی را عنوان کرده اند. ایشان فرمودند باید مطالبی از کتابی که قرار است به زبان دیگری ترجمه شود و مورد استفاده قرار گیرد  قابل فهم برای جوانان هر کشوری باشد. در حقیقت این توصیه بیانگر این موضوع است که نباید ضرب المثل هایی را که در کتاب های ایرانی وجود دارد  برای مخاطب اروپایی ترجمه کنیم؛ چرا که ضرب المثل های ایرانی اصلا قابل فهم برای این مخاطب نیست.

در این زمینه مثال می زنم؛ یکی از متفکران غربی یکی از کتاب های ایرانی را مطالعه کرده بود که در این کتاب ضرب المثل "دماغت چاق است" به کار رفته بود و این مخاطب متوجه منظور نویسنده نشد! و یا اخیراً یک نویسنده کودک و نوجوان عنوان می کرد که در کتابی که به زبان دیگری ترجمه شده عبارت "عروس رفته گل بچیند" به زبان مقصد ترجمه شده بود که یکی از مخاطبان کتاب از مترجم سوال می کرد که چرا در ایران عروس ها در زمان عقد به فکر گل چیدن می افتند، در حالی که باید این کار را قبل از مراسم عقد انجام داد. از این رو باید بگویم که برخی مطالبی که در کتاب های منتشر شده در کشور به کار گرفته می شود، مبتنی بر فرهنگ و اطلاعات خاص منطقه ای کشور خودمان است و از این رو نباید آنها را ترجمه کرد؛ چرا که هدف اصلی در ترجمه آثار، انتقال پیام است و باید کتاب های مناسبی در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی، مبانی و شخصیت های انقلاب اسلامی با رعایت نکات عنوان شده ترجمه شود.

مقام معظم رهبری اشراف کاملی به حوزه ترجمه آثار برای مخاطب خارج از کشور دارند

یکی دیگر از توصیه های مقام معظم رهبری در خصوص ترجمه آثار این است که ایشان فرمودند سعی نکنید یک ایرانی زبان، کتاب ها را ترجمه کند. بلکه تلاش کنید تا یک انگلیسی زبان آثار ایرانی را مورد ترجمه قرار دهد؛ چرا که این فرد به فرهنگ مقصد آشناتر است. در حالی که ما فارسی زبانان شاید نتوانیم محیط کشورهای دیگر را به خوبی درک کنیم. البته توصیه دیگر مقام معظم رهبری در حوزه ترجمه این است که کتاب ها را ما منتشر نکنیم بلکه سعی کنیم یک ناشر اروپایی کتاب را منتشر کرده و به فروش برساند؛ چرا که این ناشر سلیقه مخاطب را در جلد، متن، عرضه و نوع ارائه محصول بهتر از ناشر ایرانی می داند و اینها نکات دقیقی است که رهبری اشراف گسترده ای به آنها دارد.

«نسیم»: عدم تالیف کتاب های مناسب درباره انقلاب اسلامی را متوجه کدام بخش از صنعت نشر کشور می دانید؟

مختارپور: این مسئله ای چند وجهی است؛ هم نهادهایی که متولی کارهای فرهنگی هستند در این حوزه یا کم کاری کرده اند یا کارهای غیردقیقی انجام داده اند که به نتیجه نرسیده و هم خود نویسنده، شاعر و محققین به این موضوع نپرداخته اند. متاسفانه ما تنها در حوزه رمان با کمبود کتاب مواجه نیستیم بلکه درباره تاریخ انقلاب اسلامی، اسناد، کتاب های تصویری و معرفی شخصیت های انقلاب نیز کارهای زیادی صورت نگرفته است و این مسئله در حوزه رمان و شعر نیز مشهود است.

نویسندگان ایرانی نمی‌توانند از طریق نویسندگی ارتزاق کنند و این آفت بزرگی برای کشور است

با این حال باید بگویم که یکی از عوامل ایجاد انگیزه برای یک نویسنده، محقق و شاعر، رسانه ها هستند. البته نهادهای پشتیبانی کننده نیز نقش موثری را در این مسئله دارند؛ چرا که آفتی در کشور ما وجود دارد و آن این است که هیچ نویسنده ای نمی تواند از راه کتاب ارتزاق کند، در حالی که در برخی کشورهای دیگر نویسنده تنها با همان کتابی که چاپ می کند به خاطر طرح کتاب، فروش و سود مناسبی به دست آورده و می تواند زندگی خود را اداره کند و طبیعتا در چنین شرایطی نویسنده تمرکز خود را تنها بر روی اثر خود می گذارد، در حالی که در ایران نویسندگان برای اداره زندگی شان باید 2 شغل دیگر در کنار نویسندگی داشته باشند و این مسئله محدودیت های بدی را برای این قشر ایجاد می کند.

اگر کتاب و کتابخوانی در کشور رواج یافته و تیراژ کتاب بالا برود، باعث سود ناشر و به تبع نویسنده می شود و این مسئله تمرکز نویسندگان را افزایش خواهد داد؛ در حالی که امروزه آمارهای رسمی کشور نشان می دهد تیراژ کتاب تنها 500 یا 700 نسخه است و قطعا چنین تیراژی سودی برای نویسنده نخواهد داشت؛ از این رو نیازمند حمایت نهادهای مرتبط در این زمینه و ترویج کتابخوانی از طریق رسانه ها در جامعه هستیم، چرا که از این طریق بازار کتاب و کتابخوانی رونق پیدا کرده و نویسنده ارج گذاشته می شود و در صورت تحقق این مهم، نویسندگان به کار در مسیر خود تشویق خواهند شد.

«نسیم»: نهاد کتابخانه های عمومی کشور چه اقدامی برای معرفی کتاب های انقلاب اسلامی انجام داده است؟

مختارپور: با وجود اینکه تا اول دی ماه بودجه ای برای خرید کتاب نداشته ایم؛ ولی در حال حاضر با صرفه جویی صورت گرفته، اقدام به خرید کتاب کرده ایم. البته در دوره جدید هر کتابی را که خریداری می کنیم به صورت جزوه و در فضای مجازی به معرفی آن می پردازیم و به طور مثال چند کتاب را در حوزه انقلاب اسلامی طی چند هفته گذشته معرفی کرده ایم.

امیدواریم بتوانیم کتابخانه‌های کشور را مرکز معرفی و نقد کتاب کنیم

قرار است بخش معرفی کتاب را در سایت اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی فعال تر و قوی تر کنیم و با برگزاری جلسات معرفی و نقد کتاب آرام آرام به این سمت حرکت کنیم که کتابخانه های عمومی به مرکز معرفی و نقد کتاب در کشور تبدیل شوند که امیدواریم این مسیر نقش موثری در ترویج کتاب ها داشته باشد.

البته نهاد کتابخانه های عمومی کشور متصدی تالیف و ترجمه کتاب نیست، بلکه وظیفه ما خریداری و توزیع کتاب های تالیف شده در  کتابخانه های کشور است.