تعريف پدافند غيرعامل

پدافند = پد + آفند

پد = پاد = متقابل يا متضاد

آفند = جنگ و جدال و دشمني دفاع

دفاع يا پدافند دو جزء دارد.

1 - دفاع يا پدافند عامل:

پدافند عامل عبارت از رويارويي و مقابله مستقيم با دشمن و به کارگيري جنگ افزارهاي مناسب و موجود به منظور دفع حمله و خنثي کردن اقدامات آفندي وي مي باشد.

2 - پدافند غيرعامل يا دفاع غيرعامل:

پدافند غیرعامل (Passive Defense) ، مجموعه اقداماتی است که قبل از خطر انجام ميگيرد و در هنگام بروز هرگونه تهديد طبيعي و غيرطبيعي (مانند جنگ) موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان‌ ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان های حیاتی یک کشور می گردد.

پدافند غيرعامل به معناي کاهش آسيب‌پذيري در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامي و صرفا با بهره‌گيري از فعاليت‌هاي غيرنظامي، فني و مديريتي است. اقدامات پدافند غيرعامل شامل پوشش، پراکندگي، تفرقه و جابجايي، فريب، مکان يابي، اعلام خبر، قابليت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فريبنده و سازه‌هاي امن مي‌باشد.

در پدافند غيرعامل تمام نهادها، نيروها، سازمان‌ها، صنايع و حتي مردم عادي مي‌توانند نقش موثري ايفا کنند در حاليکه در پدافند عامل مانند سيستم‌هاي ضدهوايي و هواپيماهاي رهگير، تنها نيروهاي مسلح مسئوليت برعهده دارند.

تصاویر زیر نشان می‌دهد که چگونه یکی از کارخانجات مهم هواپیماسازی در آمریکا (متعلق به شرکت لاکهید) در جریان جنگ جهانی دوم برای در امان ماندن از تیررس هواپیماهای ژاپنی مورد اختفا قرار گرفته به طوری که از بالا شبیه یک دهکده متروک به نظر می رسد:

قبل از استتار

بعد از استتار

پدافند غیرعامل نوعی دفاع غیر نظامی است و به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که به بکارگیری جنگ افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.

پدافند غیرعامل به معنای کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفا با بهره‌گیری از فعالیت‌های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. اقدامات پدافند غیرعامل شامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکان یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فریبنده و سازه‌های امن می‌باشد.

در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و حتی مردم عادی می‌توانند نقش موثری ایفا کنند در حالیکه در پدافند عامل مانند سیستم‌های ضدهوایی و هواپیماهای رهگیر، تنها نیروهای مسلح مسئولیت برعهده دارند.^[

اصول پدافند غیرعامل

در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول مهم پدافند غیرعامل در قالب موارد زیر ذکر شده‌است:

• استتار (Camouflage)
• اختفا (Concealment)
• پوشش (Cover)
• فریب (Deception)
• تفرقه و پراکندگی (Separation & Dispersion)
• مقاوم‌سازی و استحکامات (Hardening)
• اعلام خبر (Early Warning

پدافند غیر عامل

چشم انداز

· داراي عزم ملي و باور عمومي در مسئولين و مردم نسبت به رعايت اصول پدافند غير عامل

· برخوردار از اصول پدافند غير عامل جامع ، توسعه يافته و نهادينه شده .

· توانمند در تأمين حداکثر ايمني و پايداري و به حداقل رسانيدن آسيب پذيري زير ساخت هاي مرتبط در مقابل تهديدات دشمن .

· قادر به ايفاي نقش اساسي در حراست و حفظ استقلال ، تماميت ارضي و سرمايه هاي ملي در چرخه نظام دفاعي امنيتي کشور .

· برخوردار از آمايش سرزميني مناسب و متکي به ويژگيهاي جغرافيايي ، جمعيتي وفرهنگي و اصول دفاع غير عامل در حوزه مختلف با رعايت توزيع و پراکندگي موزون سرمايه ها و فعاليت ها در عرصه ايمن جغرافيا .

· توانمند در توليد دانش فني و برخوردار از پشتوانه تحقيقاتي و پژوهشي در زمينه پدافند غير عامل با تأثير باز دارندگي بالا و با موفقيت ممتاز در سطح منطقه

· داراي پشتوانه فرهنگي و حقوقي و قانوني جامع در سطح کشور با قابليت تأمين و اجراي الزامات و ظوابط مربوطه

· برخوردار از نظام يکپارچه ، هماهنگ و کارآمد پدافند غير عامل کشور با قابليت تعامل سازنده و پيشبرنده با دولت در زمينه اعمال تدابير دفاعي امنيتي در بخش هاي مختلف .



راهبردها

· تعامل گسترده و فراگير با سازمان ها و ايجاد سازو کارهاي مناسب در جهت ايمن سازي و حفاظت از تاسيسات زيربنايي.

· ساماندهي آمايش سرزمين ملي و آمايش دفاعي از منظر پدافند غيرعامل به منظور استفاده حداکثري از پهنه جغرافيايي کشور.

· ايفاي نقش هدايتي و نظارتي بر سازمان ها و نهادهاي کشوري و لشکري در زمينه مطالعات و طراحي فني طرح هاي پدافند غيرعامل.

· بکارگيري و بسيج امکانات در جهت ارزان سازي، تنوع و ابتکار عمل در سامانه ها و شيوه هاي پدافند غيرعامل.

· استفاده حداکثرسازي از پهناوري و عمق سرزميني و عوارض طبيعي کشور و به کاهش مخاطرات و خسارات.

· ساماندهي مناسب استفاده از فناوري هاي نوين به منظور کاهش آسيب پذيري ناشي از وابستگي و امکان جمع آوري اطلاعات توسط دشمن.

· توسعه و تعامل موثر و سازنده با نهادهاي سياست گذار، قانون گذار و اجرايي کشور.

· توسعه علمي و توليد دانش فني و ارتقاء فناوري و برنامه جامع آموزشي و همچنين ، بهينه سازي توليد صنعتي با استفاده از تمامي ظرفيت ها.

· نهادينه نمودن نظام جامع و استفاده از اصول و ضوابط در طرح هاي توسعه کشور.

· توسعه فرهنگي و ارتقاء باور عمومي و تقويت عزم و اقتدار ملي نسبت به ايمن سازي مراکز حياتي، حساس و مهم.

· توسعه فرهنگ و نهادينه سازي باور عمومي نسبت به تاثير پدافند غيرعامل در کاهش آسيب پذيري ها.



قابليت ها

· پدافند غير عامل، بستر مناسب توسعه پايدار توان ملي کشور.

· پدافند غير عامل، هم راستا با سياست هاي تنش زدايي.

· پدافند غير عامل، پايدارترين، ارزان ترين وصلح آميزترين روش دفاع.

· پدافند غير عامل، بهترين راهکار افزايش آستانه مقاومت ملي.

· پدافند غير عامل، پشتوانه اقتدار ملي.

· پدافند غير عامل، يکي از مهمترين ابزارهاي بازدارندگي.

· پدافند غير عامل، بهترين و مناسب ترين شيوه کاهش مخاطرات و کاهش آسيب پذيري.

· کشورهايي که توسعه پدافند غير عامل را به عنوان يک سياست دفاعي مستمر در دستور کار خود قرار مي دهند، هيچ گاه در مظان اتهام تهديد بر عليه کشورهاي ديگر قرار نمي گيرند.

· کشورهايي که پدافند غير عامل را به عنوان يک راهکار اصلي بر مي گزينند، به شرايطي از نظر کاهش آسيب پذيري دست مي يابند که مطامع کشورهاي تهديد کننده بر عليه آنها کاهش مي يابد.

· در جهان امروز کشورهايي که نقاط آسيب پذيري آنها فراوان است، و دشمن مي تواند با ضربات سريع، حياتي ترين منابع آنان را منهدم نمايد، عوامل تهديد از بيرون را درون خود ايجاد مي نمايد.

· پدافند غير عامل، مي تواند به يک فرهنگ عمومي در کشور تبديل شود.

· پدافند غير عامل، عنصري است پويا و متحرک؛ لذا بايد همواره در صدر تلاش هاي علمي و پژوهشي قرار گيرد.



اصول

· پوشش در همه زمينه ها

· استتار و نامرئي سازي

· توليد سازه هاي دومنظوره (موانع)

· مکان يابي استقرار عملکردها

· اختفاء با استفاده از عوارض طبيعي

· کور کردن سيستم اطلاعاتي دشمن

· حفاظت اطلاعات سيستم هاي حياتي و مهم

· مديريت بحران دفاعي در صحنه ها

· فريب، ابتکار عمل و تنوع در کليه اقدامات

· موازي سازي سيستم هاي پيشنهادي وابسته

· تعيين مقياس بهينه استقرار جمعيت و فعاليت در فضا

· کوچک سازي، ارزان سازي و ابتکار در پدافند غير عامل

· مقاوم سازي و استحکامات و ايمن سازي سازه هاي حياتي

· پراکندگي در توزيع عملکردها متناسب با تهديدات و جغرافيا

· انتخاب مقياس بهينه از پراکندگي و توجيه اقتصادي پروژه



اهداف کلان

· ايمني سازي مراکز حياتي، حساس و مهم.

· توسعه کمي و کيفي نيروي انساني متخصص.

· ارتقاء قابليت بقا و حفظ کشور در شرايط بحران.

· افزايش آستانه مقاومت ملي و تقويت مولفه هاي مقاومت در مقابل تهديدات.

· فرهنگ سازي و ايجاد باور عمومي در مورد تاثير پدافند غير عامل در کاهش آسيب پذيري.

· کسب امنيت پايدار در توسعه و پايدار سازي زيرساخت هاي حياتي کشور.

· تحقيق و پژوهش، توليد علم و فناوري و فرهنگ سازي و تبديل آن به معارف عمومي.

· تکميل چرخه دفاعي کشور و تعامل مثبت با دفاع عامل و پدافند غير عامل.

· نهادينه کردن رعايت اصول و ضوابط پدافند غير عامل در طرح هاي توسعه منتهي به ايجاد مراکز طبقه بندي.

· کاهش مجموعه آسيب پذيري هاي کشور و نمايان نمودن اقتدار ملي ناشي از آن به عنوان يکي از مولفه هاي بازدارندگي.

· به حداقل رسانيدن تاثير تهديدات نظامي دشمن بر زيرساخت هاي حياتي، حساس و مهم.

· توسعه کمي و کيفي ظرفيت و توان اجرايي پدافند غير عامل در بدنه مهندسي کشور (مشاوره و اجرا).